Nga Mond Marku
Në këto ditë kemi qenë dëshmitarë të një debati mjaft të ndezur nëpër media të ndryshme, ende në vazhdim, në lidhje me vendimin e Gjykatës së Lartë të Amerikës e cila ka shfuqizuar të drejtën kushtetuese për abort, duke ia kaluar secilit shtet të drejtën për të vendosur mbi këtë çështje. Natyrisht, ky vendim ka ngjallur reagim tek ato gra, e jo vetëm, që këmbëngulin mbi të drejtën e vetëpërcaktimit të gruas, e lidhur ngushtë me të drejtën e privatësisë (right to privacy) e kuptuar kjo si e drejtë për zgjedhje të lirë sa i përket çështjeve që kanë të bëjnë me sferën intime të personit (e drejta e kontracepsionit, e marrëdhënieve homoseksuale, e martesës brenda së të njëjtës gjini), e prandaj edhe me të drejtën për abort. Nisur nga këto të drejta, gratë feministe thërrasin: “mitra është e imja dhe me të merrem unë”. (Për sqarim: ky shkrim artikulohet duke u fokusuar kryesisht te gratë, ngaqë flitet për të drejtën e vetëpërcaktimit të gruas, por kjo nuk do të thotë se burrat apo personat e tjerë të përfshirë në abort nuk kanë përgjegjësinë e tyre).
Në këtë kontekst, lind vetvetiu pyetja: a mund të reduktohet e drejta për abort në një çështje vetëpërcaktimi dhe privatësie ndërkohë që bëhet fjalë edhe për të drejtat e një tjetri – të embrionit – për jetë? Dhe a mund të konsiderohet, pra, embrioni thjesht si një pjesë e trupit të nënës (pars viscerum)?
Për t’u thelluar sadopak në lidhje me këto çështje, së pari, nuk mund të mos i kujtojmë të dhënat që na ofron shkenca gjenetike moderne mbi individualitetin, autonominë, vetorganizimin e embrionit që prej momenteve të para të tij ku «gjendet i vendosur me përpikëri programi se çfarë do të jetë kjo qenie e gjallë: një njeri, ky njeri-individ me karakteristikat e tij të dallueshme tashmë mirë të përcaktuara» (Kongregata për doktrinën e fesë, Deklaratë mbi abortin e shkaktuar me dashje, n. 13).
Siç e shohim, kur flasim për embrionin, bëhet fjalë për një jetë njerëzore, individuale me natyrë personale. Është e vërtetë, shkruan Maurizio Pietro Faggioni, se liria e ndërgjegjes është një e mirë themelore dhe e pacenueshme, por ajo duhet të jetë e aftë të hapet drejt njohjes së të drejtave të tjetrit dhe e drejta për jetë është një e drejtë themelore, prandaj të thërrasësh vetëpërcaktimin e gruas si përligjje etike dhe juridike të abortit, kundërshton një prej parimeve themelore të ushtrimit të lirisë, që është respektimi i të drejtave të tjetrit. (krh. La vita nelle nostre mani, fq. 306).
Prandaj, Kisha, me të drejtë, hyn në debat mbi abortin, jo për të kënaqur ndjenjat e veta fetare, por për të kërkuar mbrojtjen e të tretit – jetës njerëzore që në fazat e para – i cili nuk është në gjendje të vetëmbrohet. Njëmend, do të ishte sipërfaqësore të konsiderohej aborti si një çështje ekskluzivisht vetëpërcaktimi dhe privatësie, në një kohë kur kemi të bëjmë me drejtësinë, me marrëdhënien me tjetrin, me domethënien e kësaj marrëdhënieje dhe se sa përcaktuese është ajo për ndërgjegjen e atij që merr vendime mbi embrionin dhe gjithashtu për vetë embrionin.
Në të vërtetë, ajo që një grua kupton dhe vendos mbi jetën e re të ngjizur në gjirin e saj është njëherazi kuptim dhe vendim mbi krejt vetveten e saj. Atëherë, vetëdija e gruas, që kyçet te vetëpërcaktimi dhe privatësia, është e thirrur të hapet drejt kuptimit se realizimi i vetvetes qëndron në pranimin e tjetrit pa kushte. Kur një grua (ose burrë) e ka kuptuar një gjë të tillë, njëmend se ka zbuluar kuptimin e thellë të ekzistencës personale dhe kështu liria dhe vetëdija bëhen përgjegjësi. Është sikur tjetri, përpara meje, dhe tjetër prej meje, me realitetin e pranisë së tij, bën të më lindë në brendësinë time një gjykim mbi vetveten, ndërsa marr vendim mbi marrëdhënien që dua të krijoj me të. (krh. Sergio Bastianel, Autonomia morale del credente, fq. 41-42).
Nisur nga ky këndvështrim, jeta e ngjizur hyn në horizontin e personit, jo thjesht si një element shtesë me të cilin mund të veprohet sipas dëshirës, por si një vënie në diskutim e krejt vetvetes së tij, si një “ti” që kërkon të hyjë në projektin e gruas/burrit, madje që është tashmë aty brenda me të vetmen fuqi të pranisë së tij, mirëpritja apo refuzimi i të cilit, bëhet realizim apo dështim i atij projekti. Kjo prani, prandaj, edhe pa folur, bëhet interpeluese, jo si një instancë e jashtme, por e brendshme që njeriu s’e shpërfill dot. Në pyetjen që Hyji i bën Kainit: «Ku është vëllai yt, Abeli?» (Zan 4,9) mund të shquajmë pikërisht këtë zë që thërret ndërgjegjen e gruas, e jo vetëm, jo duke e vënë përballë të drejtës, eventualisht të fituar, për vetëpërcaktim apo privatësi, por përballë dhuratës së pranisë së tjetrit tashmë të mohuar.
Kur një grua mbetet shtatzënë, në të vërtetë, ajo jetë e re nuk është e pranishme vetëm në mitrën, por edhe në ndërgjegjen e saj (dhe të burrit/partnerit të saj). Në një farë mënyre, mund të themi se një grua shtatzënë është njëkohësisht edhe ndërgjegjezënë. E nëse dikush këtë prani të re e krahason me mikun/agresor jo të ftuar, mirëpritja apo refuzimi i të cilit varet vetëm nga vendimi i lirë i gruas duke qenë kjo subjekt me të drejtën e vetëpërcaktimit (krh. Judith Jarvis Thomson, Una difesa dell’aborto), si të krishterë, përveç sa u tha më lart, në atë mik, jetë e re, kemi mundësinë të sodisim me fe edhe planin e Hyjit i cili s’mendohet dy herë për ta pranuar dhe thirrur për një projekt të veçantë ende para se të dalë nga gjiri amnor (krh. Jer 1,5).
