Zoti President i Republikës,
të dashur vëllezër Ipeshkvij,
kryetarë të shquar të Bashkive dhe Autoritete, që përfaqësoni qytete dhe vende që lagen nga Deti Mesdhe,
mike dhe miq të gjithë!
Ju përshëndes përzemërsisht, mirënjohës për secilin prej jush që pranuat ftesën e Kardinalit Aveline për të marrë pjesë në këto takime. Faleminderit për punën tuaj dhe për reflektimet e vlefshme që keni bashkëndarë me ne të gjithë. Pas Barit dhe Firences, rruga drejt shërbimit të popujve të Mesdheut ecën përpara: edhe këtu udhëheqësit kishtarë dhe civilë janë bashkë jo për të negociuar interesa të përbashkëta, por të gjallëruar nga dëshira për t’u kujdesur për njeriun; faleminderit që e bëni këtë gjë me të rinjtë, që janë e tashmja dhe e ardhmja e Kishës dhe e shoqërisë.
Qyteti i Marsejës është shumë i lashtë. I themeluar nga lundërtarë grekë të ardhur nga Azia e Vogël, miti tregon historinë e dashurisë midis një marinari mërgimtar/emigrant dhe një princeshe vendase. Që nga zanafilla e tij ka pasur një karakter të përbërë dhe kozmopolit: mirëpret pasuritë e detit dhe u jep një atdhe atyre që nuk e kanë më atë. Marseja na thotë se, pavarësisht vështirësive, gëzimi është i mundur dhe është vetë burim gëzimi. Në hartë, i ndodhur mes Nicës dhe Montpelierit, duket gati si një buzëqeshje; dhe më pëlqen ta mendoj kështu: Marseja është “buzëqeshja e Mesdheut”. Prandaj do të doja t’ju ofroj disa mendime rreth tre realiteteve që karakterizojnë Marsejën: detin, portin dhe fanarin. Janë tre simbole.
1. Deti. Një det popujsh e ka bërë këtë qytet një mozaik shprese, me traditën e tij të madhe shumëetnike dhe shumëkulturore, të përfaqësuar nga më shumë se 60 Konsullata të pranishme në territorin e tij. Marseja është një qytet që është shumës dhe njëjës, pasi është shumësia e tij, rezultat i një takimi me botën, që e bën historinë e tij njëjës/të veçantë. Sot dëgjojmë shpesh të përsëritet se historia mesdhetare është një përzierje konfliktesh midis qytetërimeve, feve dhe vizioneve të ndryshme. Nuk duhet t’i injorojmë problemet – pasi ka të tilla! – por nuk duhet ta lëmë veten të gënjehemi: shkëmbimet mes popujve e kanë bërë Mesdheun një djep qytetërimi, një det të tejmbushur me thesare, deri në atë pikë sa, siç ka shkruar një historian i madh francez, nuk është “një peizazh i vetëm, por janë peizazhe të panumërta. Nuk është një det i vetëm, por një varg detesh”; “prej mijëra vitesh gjithçka ka rrjedhur drejt tij, duke e bërë atë më komplekse dhe duke e pasuruar historinë e tij” (F. Braudel, La Méditerranée, Paris 1985, 16). Mare nostrum-i (deti ynë) është një hapësirë takimi: mes feve abrahamike; mes mendimit grek, latin dhe arab; mes shkencës, filozofisë dhe të drejtës, dhe mes shumë realiteteve të tjera. Ai çoi nëpër botë vlerën e lartë të qenies njerëzore, të pajisur me liri, të hapur ndaj të vërtetës dhe nevojtare për shpëtim, që e sheh botën si një mrekulli që duhet zbuluar dhe një kopsht për t’u banuar, në shenjën e një Zoti, që bën besëlidhje me njerëzit.
Një kryetar i madh bashkie shihte te Mesdheu jo një çështje konfliktuale, por një përgjigje paqeje, madje “fillimin dhe themelin e paqes mes të gjitha kombeve të botës” (G. La Pira, Parole a conclusione del primo Colloquio Mediterraneo, 6 tetor 1958). Në fakt, ai tha: «Përgjigjja […] është e mundur nëse marrim parasysh thirrjen e përbashkët historike dhe si të thuash të përhershme që Provania u ka caktuar në të kaluarën, u cakton në të tashmen dhe, në njëfarë kuptimi, do t’u caktojë edhe në të ardhmen popujve dhe kombeve që jetojnë në brigjet e këtij liqeni misterioz të zgjeruar të Tiberiadës, që është Mesdheu” (Discorso di apertura del I Colloquio Mediterraneo, 3 tetor 1958). Liqeni i Tiberiadës, ose Deti i Galilesë, një vend në të cilin, në kohën e Krishtit, ishin përqendruar një larmi e madhe popujsh, kultesh dhe traditash. Pikërisht atje, në “Galilenë pagane” (krh. Mt 4,15), të përshkuar nga Udha e detit, u zhvillua pjesa më e madhe e jetës publike të Jezusit. Një kontekst shumëformësh dhe për shumë arsye i paqëndrueshëm qe vendi i kumtimit universal të Lumturive, në emër të një Hyji Atë të të gjithëve, i cili “bën të lindë dielli i tij mbi të këqij e mbi të mirë e të bjerë shi për të drejtë e për të padrejtë” (Mt 5,45). Ishte gjithashtu ftesa për të zgjeruar kufijtë e zemrës, duke kapërcyer barrierat etnike dhe kulturore. Ja, pra, përgjigjja që vjen nga Mesdheu: ky det i përjetshëm i Galilesë na fton që t’i kundërvihemi përçarjes së konflikteve me “bashkëjetesën e ndryshimeve” (T. Bello, Benedette inquietudini, Milano 2001, 73). Mare nostrum-i, në udhëkryqin midis Veriut dhe Jugut, midis Lindjes dhe Perëndimit, përqendron sfidat e të gjithë botës, siç dëshmojnë “pesë brigjet” e tij, për të cilat reflektuat: Afrika e Veriut, Lindja e Afërt, Deti i Zi-Egje, Ballkani dhe Evropa Latine. Është një pozicion i përparuar sfidash që i prekin të gjithë: të mendojmë për atë klimatike, me Mesdheun që përfaqëson një pikë të nxehtë ku ndryshimet ndihen më shpejt; sa e rëndësishme është mbrotja e faunës së pellgut të Mesdheut, arkë thesari biodiversiteti! Me pak fjalë, ky det, mjedis që ofron një qasje unike ndaj kompleksitetit, është një “pasqyrë e botës” dhe mbart brenda vetes një thirrje globale për vëllazëri, thirrje unike dhe e vetmja rrugë për t’i parandaluar dhe për t’i kapërcyer konfliktet.
Vëllezër dhe motra, në detin e sotëm të konflikteve, jemi këtu për të vlerësuar kontributin e Mesdheut, që ai të kthehet sërish në një laborator paqeje. Sepse kjo është thirrja, të jemi një vend ku takohen vende dhe realitete të ndryshme mbi bazën e faktit se të gjithë jemi njerëz dhe jo një vend ku takohen ideologji që kundërshtojnë njëra-tjetrën. Po, Mesdheu nuk shpreh një mendim uniform dhe ideologjik, por shumëplanësh dhe i përmbahet realitetit; një mendim jetësor, i hapur dhe pajtues: një mendim komunitar/bashkësor, kjo është fjala. Sa shumë na duhet në situatën aktuale kjo gjë, ku nacionalizmat e vjetruar dhe luftarakë duan të shkatërrojnë ëndrrën e bashkësisë së kombeve! Por – ta mbajmë mend mirë – lufta bëhet me armë, jo me paqe, dhe me lakminë për pushtet gjithmonë i kthehemi të shkuarës dhe kështu nuk ndërtojmë asnjë të ardhme.
Pra, prej nga ku duhet t’ia fillojmë për ta vendosur paqen? Në brigjet e Detit të Galilesë, Jezusi filloi duke u dhënë shpresë të varfërve, duke i shpallur ata të lumë: dëgjoi nevojat e tyre, shëroi plagët e tyre dhe sidomos u kumtoi atyre lajmin e mirë të Mbretërisë. Duhet të fillojmë sërish prej andej, nga klithma shpeshherë e heshtur e të fundmëve, jo nga të parët e klasës që edhe pse janë mirë, ngrenë zërin. T’ia nisim përsëri, Kishë dhe bashkësi civile, nga dëgjimi i të varfërve, të cilët “përqafohen dhe nuk llogariten” (P. Mazolari, La parola ai poveri, Bologna 2016, 39), sepse janë fytyra, jo numra. Ndryshimi i ritmit të bashkësive tona qëndron në trajtimin e tyre si vëllezër, historitë e të cilëve ne i dimë, jo si probleme të bezdisshme, duke i larguar tej, duke i çuar në shtëpi; qëndron në mirëpritjen e tyre, jo në fshehjen e tyre; në integrimin e tyre, jo në dëbimin e tyre; në dhënien e dinjitetit. Dhe Marseja, dua ta përsëris, është kryeqyteti i integrimit të popujve. Kjo është krenaria juaj! Sot deti i bashkëjetesës njerëzore është i ndotur nga pasiguria, e cila plagos edhe Marsejën e mrekullueshme. Dhe ku ka pasiguri ka edhe kriminalitet: ku ka varfëri materiale, edukative, pune, kulturore dhe fetare, rruga e mafias dhe e trafikut të paligjshëm është e hapur. Nuk mjafton vetëm angazhimi i institucioneve, duhet një kërcim ndërgjegjeje për t’i thënë “jo” paligjshmërisë dhe “po” solidaritetit, që nuk është një pikë në oqean, por elementi i domosdoshëm për të pastruar ujërat e tij.
Në fakt, e keqja e vërtetë shoqërore nuk është aq rritja e problemeve, por ulja e përkujdesit. Sot, kush tregohet i afërm me të rinjtë, të cilët janë lënë vetëm, pre të lehta të krimit dhe të prostitucionit? Kush kujdeset për ta? Kush është pranë njerëzve të robëruar nga një punë që duhet t’i bëjë më të lirë? Kush kujdeset për familjet e trembura, të frikësuara nga e ardhmja dhe nga sjellja në botë e krijesave të reja? Kush e dëgjon rënkimin e të moshuarve të vetmuar, të cilët në vend që të vlerësohen, parkohen, me perspektivën e rreme dinjitoze të një vdekjeje të ëmbël, në të vërtetë më të kripur se ujërat e detit? Kush mendon për fëmijët e palindur, të refuzuar në emër të një të drejte të rreme për përparim, që në vend të kësaj është një regres në nevojat e individit? Sot kemi tragjedinë e ngatërrimit të fëmijëve me qentë. Sekretari im më tha se, duke kaluar nëpër Sheshin e Shën Pjetrit, kishte parë disa gra që shtynin karroca fëmijësh… por brenda nuk kishte fëmijë, kishte qenër! Ky ngatërrim na tregon diçka të keqe. Kush shikon me dhembshuri përtej bregut të vet për t’i dëgjuar britmat e dhimbjes që ngrihen nga Afrika e Veriut dhe nga Lindja e Mesme? Sa njerëz jetojnë në dhunë dhe vuajnë situata padrejtësie e përndjekjeje! Mendoj për shumë të krishterë, shpesh të detyruar t’i lënë tokat e tyre ose të jetojnë aty pa ua njohur të drejtat e tyre, pa gëzuar një shtetësi të plotë. Ju lutem, të angazhohemi që ata që janë pjesë e shoqërisë të bëhen qytetarë të plotë të saj. Dhe pastaj vjen një klithmë dhimbjeje që jehon më së shumti dhe që po e shndërron mare nostrum-in (detin tonë) në mare mortuum (det të vdekur), Mesdheun nga djep të qytetërimit në varrin e dinjitetit. Klithmës së mbytur të vëllezërve emigrantë dhe të motrave emigrante dua t’i kushtoj vëmendje duke reflektuar mbi imazhin e dytë që na ofron Marseja, atë të portit të saj.
2. Porti i Marsejës ka qenë prej shekujsh një derë e hapur drejt detit, Francës dhe Evropës. Prej këtu shumë janë larguar për të gjetur punë dhe të ardhme jashtë vendit dhe prej këtu shumë kanë kaluar derën e kontinentit me valixhe plot shpresë. Marseja ka një port të madh dhe është një derë e madhe, e cila nuk mund të mbyllet. Megjithatë, porte të ndryshme të Mesdheut janë mbyllur. Dhe dy fjalë kanë tingëlluar, duke nxitur frikën e njerëzve: “pushtim” dhe “emergjencë”. Dhe portet mbyllen. Por ata që rrezikojnë jetën në det nuk pushtojnë, kërkojnë mikpritje, kërkojnë jetë. Përsa i përket emergjencës, fenomeni migrues nuk është aq një emergjencë e përkohshme, gjithmonë i mirë për përhapjen e një propagande alarmuese, por një fakt i kohës sonë, një proces që përfshin tre kontinente rreth Mesdheut dhe që duhet të qeveriset me largpamësi të mençur: me një përgjegjësi evropiane të aftë për t’u bërë ballë vështirësive objektive. Po shikoj, këtu, në hartë, portet e privilegjuara për emigrantët: Qipro, Greqi, Maltë, Itali dhe Spanjë… Bien mbi Detin Mesdhe dhe presin emigrantë. Mare nostrum-i kërkon drejtësi, me brigjet e tij që nga njëra anë janë plot pasuri, konsumizëm dhe shkapërderdhje, ndërsa nga ana tjetër varfëri dhe pasiguri. Edhe këtu Mesdheu pasqyron botën, me Jugun që i drejtohet Veriut, me shumë Vende në rrugën e zhvillimit, të goditura nga paqëndrueshmëria, regjimet, luftërat dhe shkretëtirëzimi, që shikojnë vendet e pasura, në një botë të globalizuar ku të gjithë jemi të lidhur me njëri-tjetrin, por hendeqet nuk kanë qenë kurrë kaq të thella. Megjithatë, vitet e fundit kjo situatë nuk është një risi dhe ky Papë nga ana tjetër e botës nuk është i pari që ndjen urgjencë dhe shqetësim për këtë situatë. Kisha ka folur për të me dhimbje për më shumë se pesëdhjetë vjet me radhë.
Kishte pak kohë që kishte përfunduar Koncili II i Vatikanit dhe Shën Pali VI, në Enciklikën Populorum Progressio, shkroi: «Popujt e uritur sot pyesin në mënyrë dramatike njerëzit e kamur. Kisha tronditet nga kjo klithmë ankthi dhe e thërret çdonjërin t’i përgjigjet me dashuri vëllait të vet” (nr. 3). Papa Montini renditi “tri detyra” për kombet më të zhvilluara, “të rrënjosura në vëllazërinë njerëzore dhe të mbinatyrshme”: “detyra e solidaritetit, domethënë ndihma që kombet e pasura duhet t’u japin Vendeve në rrugën e zhvillimit; detyra e drejtësisë sociale, pra rregullimi i marrëdhënieve tregtare mes popujve të fortë dhe të dobët; detyra universale e bamirësisë, domethënë promovimi i një bote më njerëzore për të gjithë, të një bote ku të gjithë kanë diçka për të dhënë e për të marrë, pa bërë të mundur që përparimi i disave të pengojë zhvillimin e të tjerëve” (nr. 44). Në dritën e Ungjillit dhe të këtyre konsideratave, Pali VI, në vitin 1967, theksoi “detyrën e mikpritjes”, për të cilën, shkruante, “nuk do të insistojmë kurrë aq sa duhet” (nr. 67). Për këtë gjë, pesëmbëdhjetë vjet më parë, kishte inkurajuar Piu XII, duke shkruar se “Familja e Nazaretit në mërgim, Jezusi, Maria dhe Jozefi emigrantë në Egjipt […] janë modeli, shembulli dhe mbështetja e të gjithë emigrantëve dhe e shtegtarëve të çdo epoke dhe të çdo vendi, të të gjithë refugjatëve të çdo gjendjeje, të cilët, të shtyrë nga përndjekja apo nevoja, e gjejnë veten të detyruar të braktisin atdheun e tyre, të afërmit e tyre të dashur, […] dhe të shkojnë në një tokë të huaj” (Kushtetuta Apostolike Exsul Familia de shpirtëror emigrantium cura, 1 gusht 1952).
Sigurisht, vështirësitë në mikpritjen e njerëzve janë të qarta për të gjithë. Emigrantët duhet të mikpriten, të mbrohen ose të shoqërohen, të promovohen dhe të integrohen. Nëse nuk arrijmë deri në fund, emigranti përfundon në orbitën e shoqërisë. I mikpritur, i shoqëruar, i promovuar dhe i integruar: ky është stili. Është e vërtetë që nuk është e lehtë ta kesh këtë stil apo të integrosh njerëz që vijnë në mënyrë të papritur, por kriteri kryesor nuk mund të jetë ruajtja e mirëqenies, por ruajtja e dinjitetit njerëzor. Ata që strehohen tek ne nuk duhen parë si barrë: nëse i konsiderojmë vëllezër, do të na duken mbi të gjitha si dhurata. Nesër do të festojmë Ditën Botërore të Emigrantëve dhe të Refugjatëve. Ta lëmë veten të prekemi nga historia e shumë vëllezërve tanë në vështirësi, të cilët kanë të drejtë edhe të emigrojnë edhe të mos emigrojnë, dhe të mos tregohemi indiferentë ndaj tyre.
Historia na thërret të bëjmë një kërcim ndërgjegjeje për të parandaluar mbytjen e qytetërimit. E ardhmja, në fakt, nuk do të jetë te mbyllja, që është një rikthim në të kaluarën, një kthesë në rrugën e historisë. Kundër plagës së tmerrshme të shfrytëzimit të qenieve njerëzore, zgjidhja nuk është refuzimi, por sigurimi, sipas mundësive të secilit individ, i një numri të madh hyrjesh të ligjshme dhe të rregullta, të qëndrueshme falë pritjes së drejtë nga ana e kontinentit evropian, në kuadër të një bashkëpunimi me vendet e origjinës. Të thuash “mjaft” do të thotë të mbyllësh sytë; tentativa e sotme “shpëto veten” nesër do të kthehet në një tragjedi, kur brezat e ardhshëm do të na falënderojnë nëse kemi mundur të krijojmë kushtet për një integrim thelbësor, ndërsa ata do të na fajësojnë nëse kemi favorizuar vetëm asimilimet sterile. Integrimi, qoftë edhe i emigrantëve, është i lodhshëm, por largpamës: përgatit të ardhmen që, deshëm apo jo, do të jetë bashkë apo nuk do të jetë; asimilimi, i cili nuk merr parasysh dallimet dhe mbetet i ngurtë në paradigmat e veta, bën që të sundojë ideja mbi realitetin dhe komprometon të ardhmen, duke rritur largësitë dhe duke shkaktuar getizimin, gjë që shkakton ndizjen e armiqësisë dhe të intolerancës. Kemi nevojë për vëllazëri si për bukën që hamë. E njëjta fjalë “vëlla”, në prejardhjen e saj indo-evropiane, zbulon një rrënjë të lidhur me ushqyerjen dhe ushqimin. Do ta mbështesim veten tonë vetëm duke i ushqyer më të dobëtit me shpresë, duke i mikpritur si vëllezër. “Mos harroni mikpritjen” (Heb 13,2), na thotë Shkrimi i shenjtë. Dhe në Besëlidhjen e Vjetër përsëritet: e veja, jetimi dhe i huaji. Tri detyrat e bamirësisë: ta ndihmosh vejushën, ta ndihmosh jetimin dhe ta ndihmosh të huajin, emigrantin.
Në këtë drejtim, porti i Marsejës është gjithashtu një “derë feje”. Sipas traditës, këtu zbritën Shenjtërit Marta, Maria e Lazri dhe mbollën Ungjillin në këto toka. Feja vjen nga deti, siç na e kujton tradita marsejeze e bekimit të qirave me procesion detar. Lazri, në Ungjill, është miku i Jezusit, por është edhe emri i protagonistit të njërës prej shëmbëlltyrave të tij shumë aktuale, që na hap sytë ndaj pabarazisë që gërryen vëllazërinë dhe na flet për predikimin e Zotit për të varfrit. E pra, ne të krishterët, që besojmë në Hyjin bërë njeri, në Njeriun e vetëm dhe të paimitueshëm që në brigjet e Mesdheut e quajti veten rruga, e vërteta dhe jeta (krh. Gjn 14,6), nuk mund të pranojmë që shtigjet e takimit të jenë të mbyllura. Mos t’i mbyllim rrugët e takimit, ju lutem! Nuk mund të pranojmë që e vërteta e zotit para të mbizotërojë mbi dinjitetin e njeriut, që jeta të kthehet në vdekje! Kisha, duke rrëfyer se Hyji në Jezu Krishtin “është bashkuar në njëfarë mënyre me çdo njeri” (Gaudium et spes, 22), beson, me Shën Gjon Palin II, se rruga e tij është njeriu (krh. Letra Enciklike Redemptor hominis, 14). Ai e adhuron Hyjin dhe u shërben më të brishtëve, që janë thesaret e tij. Ta adhurosh Hyjin dhe t’i shërbesh të afërmit, kjo është ajo që ka rëndësi: jo rëndësia shoqërore apo numrat e shumtë, por besnikëria ndaj Zotit dhe ndaj njeriut!
Kjo është dëshmia e krishterë dhe shumë herë është edhe heroike; mendoj për shembull për Shën Sharl de Fokonë, “vëllain universal”, për martirët e Algjerisë, por edhe për shumë punëtorë të bamirësisë sot. Në këtë stil jete shkandullisht ungjillor, Kisha gjen portin e sigurt për t’u ankoruar dhe nga ku të niset përsëri për të krijuar lidhjet me njerëzit e çdo populli, duke kërkuar kudo gjurmë të Shpirtit dhe duke ofruar atë që ka marrë me anë të hirit. Ky është realiteti më i pastër i Kishës, kjo – shkruante Bernanos-i – është “Kisha e shenjtërve”, duke shtuar se “krejt ky aparat i madh urtie, force, disipline elastike, salltaneti dhe madhështisë, nuk është asgjë në vetvete, nëse dashuria hyjnore/bamirësia nuk e gjallëron atë” (Jeanne relapse et sainte, Paris 1994, 74). Më pëlqen të lartësoj këtë mendjemprehtësi franceze, këtë gjeni besimtar dhe krijues, i cili i pohoi këto të vërteta përmes një morie gjestesh dhe shkrimesh. Shën Cezareu i Arlesit pohoi: “Nëse keni dashuri hyjnore, keni Hyjin; dhe nëse keni Hyjin, çfarë ju mungon?” (Sermo 22,2). Paskali pohonte se “objekti i vetëm i Shkrimit të shenjtë është dashuria hyjnore” (Pensieri, nr. 301) dhe se “e vërteta jashtë dashurisë hyjnore nuk është Hyj, por është shëmbëlltyrë e tij dhe një idhull që nuk duhet dashur, as adhuruar” (Pensieri, nr. 767). Dhe Shën Gjon Kasiani, i cili vdiq këtu, shkroi se “çdo gjë, edhe ajo që konsiderohet e dobishme dhe e nevojshme, vlen më pak se ajo e mirë që është paqja dhe dashuria hyjnore” (Conferenze spirituali XVI,6).
Prandaj është bukur që të krishterët të mos jenë të dytët në këtë dashuri hyjnore/bamirësi; dhe se Ungjilli i dashurisë është magna carta e baritores. Nuk jemi të thirrur që të pendohemi për kohët e kaluara ose të ripërkufizojmë rëndësinë tonë kishtare, jemi të thirrur që të dëshmojmë: jo ta qëndisim Ungjillin me fjalë, por ta veshim atë me mish; jo të masim vizibilitetin/dukshmërinë tonë, por ta shpenzojmë veten falas, duke besuar se “masa e Jezusit është dashuria pa masë” (Homelia, 23 shkurt 2020). Shën Pali, Apostulli i paganëve që kaloi një pjesë të mirë të jetës së tij në rrugët e Mesdheut, nga njëri port në tjetrin, mësonte se për të përmbushur ligjin e Krishtit është e nevojshme që të mbartim barrët e njëri-tjetrit (krh. Gal 6,2). Të dashur vëllezër Ipeshkvij, të mos i rëndojmë njerëzit, por t’ua lehtësojmë përpjekjet e tyre në emër të Ungjillit të mëshirës, për t’ia shpërndarë me gëzim lehtësimin e Jezusit një njerëzimi të lodhur e të plagosur. Kisha nuk duhet të jetë një recetë, Kisha duhet të jetë një port shprese për të dëshpëruarit. Zgjerojeni zemrën tuaj, ju lutem! Kisha duhet të jetë një port pushimi, ku personat ndihen të inkurajuar për t’i grahur në të thellë në jetën e tyre me forcën e pakrahasueshme të gëzimit të Krishtit. Kisha nuk duhet të jetë një doganë. Të kujtojmë fjalët e Zotit: të gjithë, të gjithë, të gjithë janë të ftuar.
3. Dhe tani jemi te imazhi i fundit, ai i fanarit. Ai ndriçon detin dhe tregon portin. Cilat rrugë ndriçuese mund ta orientojnë drejtimin e Kishave në Mesdhe? Duke menduar për detin, i cili lidh shumë bashkësi të ndryshme besimtarësh, besoj se mund të reflektojmë për rrugëtime më sinergjike, ndoshta duke vlerësuar edhe mundësinë e një Konference kishtare të Mesdheut, siç tha Kardinali [Aveline], me qëllim që të krijojë mundësi të mëtejshme shkëmbimi dhe t’i japë rajonit një përfaqësim më të madh kishtar. Edhe duke menduar për portin dhe për çështjen e migrimit, mund të jetë fitimprurëse të punohet për një kujdes baritor specifik edhe më të lidhur, në mënyrë që Dioqezat më të ekspozuara ndaj migrimit të sigurojnë një ndihmë më të mirë shpirtërore dhe njerëzore për motrat dhe vëllezërit në nevojë.
Fanari, në këtë godinë prestigjioze që mban emrin e tij, më bën të mendoj sidomos për të rinjtë: ata janë drita që tregon rrugën e të ardhmes. Marseja është një qytet i madh universitar, selia e katër kampuseve; nga rreth 35.000 studentë që i ndjekin ato, 5.000 janë të huaj. Nga ku të fillojmë t’i thurim marrëdhëniet mes kulturave, nëse jo nga universiteti? Atje të rinjtë nuk magjepsen nga joshjet e pushtetit, por nga ëndrra për të ndërtuar të ardhmen. Universitetet mesdhetare janë laboratorë ëndrrash dhe kantiere të së ardhmes, ku të rinjtë piqen duke u takuar, duke u njohur dhe duke zbuluar kultura e kontekste të afërta dhe të ndryshme në të njëjtën kohë. Në këtë mënyrë thyhen paragjykimet, shërohen plagët dhe shmanget retorika fondamentaliste. Kini kujdes nga predikimi i shumë fondamentalizmave që janë në modë sot! Të rinjtë e formuar mirë dhe të orientuar drejt vëllazërisë do të jenë në gjendje të hapin dyer të papritura dialogu. Nëse duam që ata t’i përkushtohen Ungjillit dhe shërbimit të lartë të politikës, duhet para së gjithash që ne të jemi të besueshëm: ta harrojmë veten, të jemi të lirë nga vetëreferencimi, të jemi të përkushtuar për të mos e kursyer veten për të tjerët. Por sfida parësore e edukimit ka të bëjë me çdo moshë formative: që fëmijë, “duke u përzier” me të tjerët, mund të kapërcehen shumë pengesa dhe paragjykime, duke zhvilluar identitetin vetjak në kontekstin e një pasurimi të ndërsjellë. Kisha mund të kontribuojë fare mirë në këtë gjë, duke vënë në shërbim rrjetet e saj të formimit dhe duke gjallëruar një “krijimtari të vëllazërimit”.
Vëllezër dhe motra, sfida është edhe ajo e një teologjie mesdhetare – teologjia duhet të jetë e rrënjosur në jetë; nuk funksionon një teologji laboratori – e cila duhet të zhvillojë një mendim që i përmbahet realitetit, që është “shtëpia” e njeriut, dhe jo vetëm të dhënave teknike, realitet ky që është i aftë për t’i bashkuar brezat duke lidhur kujtesën me të ardhmen dhe për të promovuar me origjinalitet ecjen ekumenike mes të krishterët dhe dialogun mes besimtarëve të feve të ndryshme. Është bukur të futemi në një kërkim filozofik dhe teologjik, i cili, duke u mbështetur në burimet kulturore mesdhetare, i rikthen njeriut shpresën, mister lirie që ka nevojë për Zotin dhe tjetrin për t’i dhënë kuptim ekzistencës së tij. Dhe është gjithashtu e nevojshme që të reflektojmë mbi misterin e Hyjit, të cilin askush nuk mund të pretendojë se e zotëron, dhe që në fakt duhet të hiqet nga çdo përdorim i dhunshëm dhe instrumental, të vetëdijshëm se rrëfimi i madhështisë së tij presupozon te ne përulësinë e kërkuesve.
Të dashur vëllezër dhe motra, jam i lumtur që jam këtu në Marsejë! Një herë zoti President më ftoi ta vizitoja Francën dhe më tha kështu: “Është e rëndësishme të vish në Marsejë!”. Dhe e bëra. Faleminderit që më dëgjuat me durim dhe për angazhimin tuaj. Ecni përpara, guximtarë! Qofshi një det të mirash, për t’i bërë ballë varfërive të sotme me një sinergji solidariteti; qofshi një port mikpritës, për të përqafuar ata që kërkojnë një të ardhme më të mirë; qofshi një faner paqeje, për të përshkuar, përmes kulturës së takimit, humnerat e errëta të dhunës dhe të luftës.
Faleminderit shumë!
