Dom Mark Shtjefni
Sinodi i parë i ipeshkvijve “modern”, – sikurse ne e njohim sot – është kryer në vitin 1967, dhe ky sinod, është, sikurse thotë papë Françesku “i ri në themelimin e tij por i lashtë në frymëzimin e tij”. Kështu e ka përshkruar Papa Sinodin e Ipeshkvijve tek Kushtetuta Apostolike Episcopalis Communio, i botuar me 15 shtator të vitit 2018, vetëm pak javë përpara Sinodit mbi të rinjtë: feja dhe shoshitja thirrore.
Përkufizim i Koncilit ose Sinodit
Koncili s’është tjetër veçse një asamble e ipeshkvijve që lirshëm diskutojnë rreth çështjeve që lidhen me fenë (çfarë duhet bërë për të qenë katolikë), dhe rreth çështjeve që lidhen me disiplinën kishtare (si duhet të sillen besimtarët si dhe organizimi i Kishës).
Koncili mund të jetë i veçantë ose universal (ekumenik). Quhet i veçantë kur bashkohen ipeshkvijtë e një zone gjeografike të caktuar dhe që mund të jetë një Krahinë, një Komb dhe kështu me radhë. Duhet të dimë se koncilët e veçanta nuk ishin të shpeshta, meqë lëvizja, nga një vend në tjetrën, nuk ishte aq e lehtë si sot.
Ndërsa, koncilët universale apo ekumenike, paraqesin karakteristikat që vijojnë:
- Në janë të pranishëm të gjithë ipeshkvijtë e botës (kuptohet se, realisht, është e pamundur një gjë e tillë, por janë të pranishëm përmes një ose më shumë delegatësh të tyre që i përfaqësojnë ata);
- Duhet të flasë dhe të diskutojë rregullat dhe ligjet e Kishës universale (të gjithmbarshme);
- Gjithçka që është diskutuar lirshëm duhet të miratohet nga Papa.
Një popull në rrugëtim
Pra, çfarë i referohej Papa? Le t’ia nisim që nga fjala
Fjala “sinod”, rrënjët i ka shumë të thella. Daton qysh në traditën e Kishës. Është një fjalë greke e formuar nga dy pjesë: συν (me) dhe όδός (rruga). Duke i bashkuar, na komunikohet domethënia e të “ecurit së bashku” përgjatë rrugës (rrugëtim). Ungjijtë na flasin për Jezusin i cili shesh herë u mësonte dishepujve ndërsa ishin “duke ecur”. Pra, ky koncept i rrugëtimit, ishte kaq thellësisht i rrënjosur në mesin e të krishterëve të parë saqë ata u quajtën “dishepujt e rrugës”.
Koncili i parë
Përdorimi në praktikë i Koncileve ekumenike, por të koncilëve në përgjithësi, frymëzimin e saj e ka tek Kapitulli 15 i Veprave të Apostujve. Në brendësi të saj, na flitet për ata që ne e njohim sot me Koncilin e parë të Jerusalemit, që pati ndodhur rreth vitit 50 pas Krishtit.
Ndërkaq zbritën disa prej Judesë dhe filluan t’i mësojnë vëllezërit: “Po nuk u rrethpretë sipas zakonit të Moisiut, nuk mund të shëlboheni.” U bë një grindje dhe një rragatje jo e vogël ndërmjet tyre dhe Palit e Barnabës. U përfundua që Pali, Barnaba e disa tjerë prej tyre të shkojnë në Jerusalem tek apostujt e pleqtë për ta sqaruar çështjen. Kisha e Antiokisë u dha çka u nevojitej për udhëtim. Ata, duke kaluar nëpër Fenici e Samari, u treguan vëllezërve për kthimin e paganëve në fe duke u dhënë kështu gëzim të madh.
Me fjalë të tjera, në këtë kapitull problemi nuk është fort pranimi ose jo i paganëve në Kishë, sesa pasojat e një pranimi të tillë. Që do të thotë, nëse ishte apo jo e domosdoshme që ata t’i nënshtroheshin rrethprerjes (shenjë e përkatësisë së popullit të Izraelit) dhe pra Ligjit.
Historia e dy dishepuj përgjatë rrugës, sipas Ungjillit të Shën Lukës
Historia e dishepujve në rrugën e Emausit është një shembull sesi dishepujt e kishin kuptuar sesi Ai po ecte me ta. Të gjithë e dimë historinë. Dy dishepuj janë të trishtuar për vdekjen e një njeriu që besonin se ishte Mesia. Janë kaq të zhgënjyer saqë t’ia kthejnë shpinën bashkësisë së dishepujve në Jerusalem. Ikin në rrugën e tyre, për hesap të vet. Zoti i Ngjallur i ecën me ta. Atyre u kërkon që t’ia tregojnë historinë, që t’i shpjegojnë arsyen e trishtimit dhe të zhgënjimit të tyre. Më pas Jezusi ua zbulon atyre Fjalën e Hyjit: “u shtjelloi [atyre] krejt çka flitet në Shkrimin shenjtë për të”. Më pas, ndërsa pa hanin së bashku, Jezusi “mori bukën, u falënderua, e theu dhe ua dha [atyre]”. Dhe atëherë, dhe vetëm atëherë dishepujt e njohën Atë që i kishte shoqëruar përgjatë Rrugës (krah Lk 24,13-35).
Bashkësia e parë, apo Kisha e Jerusalemit në rrugë
Ajo që u ndodhi këtyre dy dishepujve vazhdon të përsëritet sa herë që dishepujt e Zotit kishin nevojë për një këshillë në rrugëtimin që u duhej të ndërmerrnin. Kur Kisha e fillimit u gjend përballë vendimmarrjes nëse paganët e kthyer duhet të rrethpriteshin, ose jo, përpara se të pagëzoheshin, “apostujt dhe pleqtë [presbitët]” (kryetarët e bashkësive të krishtera) u bashkuan për të diskutuar rreth çështjes. Kësaj here, qenë Pjetri dhe Gjoni që u kujtuan vëllezërve të tyre se Zoti u kishte zbuluar përfshirjen e Paganëve në planin e Tij të shpëtimit. Së bashku arritën tek një vendim, gjeten rrugën. (krah Vap 15,1-35).
Kisha e mijëvjeçarit të parë është një Kishë rrugëtuese, një Kishë që ecën në rrugë
Sikurse kemi parë, “Sinodaliteti shpaloset qysh në fillim si garanci dhe mishërim i besnikërisë krijuese të Kishës në zanafillën apostolike dhe në thirrjen e saj katolike”[1] (Sinodaliteti në jetën dhe në misionin e Kishës, nr. 20). Kur Kisha hynte në periudhën në të cilën nuk kishte më asnjë nga atë që kishin përjetuar praninë tokësore të Zotit, ky kuptim i sinodalitetit ka vazhduar të zhvillohet. Në shekullin e dytë, Injaci i Antiokisë i quajti të krishterët “shokë udhëtimi / rrugëtimi”. Etër të ndryshëm të Kishës vërtetojnë se Kisha tashmë ishte e vetëdijshme për faktin se këta “shokë rrugëtimi” ndiheshin më të bashkuar kur u mblidhnin përreth ipeshkvit të tyre për kremtimin e Eukaristisë, për të marrë ushqim nga Buka e Fjalës së Hyjit.
Pasi që krishterimi u pranua zyrtarisht, në shek. IV, dhe me rritjen e numrit të të krishterëve, Kisha u organizuar nën autoritetin e ipeshkvijve me qëllim që të përforcojë bashkimin. Ky organizim ishte i ngjashëm me atë të Perandorisë romake. Falë pranisë së apostujve, për këtë disa qytete u njohën si Romë, Aleksandri, Antioki, Kostandinopojë dhe Jerusalem. Primati i Kishës së Romës është një përbërës themelor i organizimit të Kishës së Perëndimit.
Ata që tregojnë rrugëtimin, janë Sinodet e Kishës dhe Koncilët
Sinodet në Kishë u futën si vendi për të zgjidhur ata raste që ipeshkvi vendor nuk ishte në gjendje t’i zgjidhte, ose t’i trajtonte i vetëm. Pra, flitet për sinode “provinciale” (d.m.th., të udhëhequra nga ipeshkvi i vendit), “metropolitane” (të udhëhequra nga ipeshkvi metropolit) ose “patriarkale” (të udhëhequra nga patriarku). “Kanonet apostolike”, një tekst që daton diku mes shek. IV dhe V, pohojnë se ipeshkvi vendor nuk duhet të bëjë asgjë “të rëndësishme” pa aprovimin e ipeshkvit “superior”, dhe që, edhe ipeshkvi “superior” nuk mund të bëjë asgjë pa “pëlqimin e të gjithëve”.
Por më pas dolën problemet që kishin të bënin me mbarë Kishën. Kështu, në vitin 325, kemi “koncilin e parë ekumenik” të Niçesë. Ky Koncil “për herë të parë, përmes ushtrimit Sinodal të shërbesë së Ipeshkvijve, u shpreh zyrtarisht rreth nivelit universal ἐξουσία (exousia = fuqia) të Zotit të ngjallur që i prin dhe tregon drejtimin në Shpirtin Shenjt rrugën e Popullit të Hyjit”.
(Sinodaliteti në jetën dhe në misionin e Kishës, nr. 29). Gjatë mijëvjeçarit të parë u zhvilluan ose u mbajtën Koncile ekumenike.
Kisha e mijëvjeçarit të dytë në rrugëtim e sipër
Sinodet permanente kanë pasur dhe vazhdojnë të kenë një rol të rëndësishëm në jetën e Kishës lindore. Qysh në shekullin e V, ndërsa në Romë ishte aktive një sinod që me kalimin e kohës u evolua në Koncil të cilat janë mbajtur në Kishën perëndimore gjatë Mesjetës. Njëri prej këtyre Koncileve zgjidhi skizmën e Perëndimit (Koncili i Konstancës) dhe një tjetër qe bashkuar si përgjigje për reformën protestante (Koncili i Trentit). Për të zbatuar Koncilin e Trenit në Kishë, ajo caktoj që të kryhej një sinod çdo vit në nivel dioqezan dhe çdo tre vite në nivel krahinor. Mes vitit 1869 dhe vitit 1870 u mbajt në Vatikan një Koncil ekumenik që përcaktoj dogmat e Primatit të Pagabushmërisë së Papës.
Kisha e shekullit XX në rrugëtim
Përvoja e Kishës e bashkuar në Koncilin e II-të të Vatikanit (1962-1965) e shtyu papën Pali VI që “të themelojë një këshill permanent të veçantë të Barinjve të shenjtë, dhe kjo me qëllim që edhe pas Koncilit të vazhdonte t’i arrinte popullit të krishterë ajo mirësi e gjerë dhe e pafund, që gjatë Koncilit hareshëm doli nga bashkimi i gjallë i Yni me Ipeshkvijtë” (Apostolica sollecitudo). Kështu, në vitin 1965, u themeluar Sinodi “modern” i ipeshkvijve.
E gjithë Kisha në rrugëtim (në rrugë)
Si para, ashtu edhe pas Koncilit të II-të të Vatikanit, është zhvilluar një teologji e laikatit. Aty nënvizohet, ose thuhet “se «Kisha» nuk identifikohet me barinjtë e saj; se mbarë Kisha, për vepër të Shpirtit Shenjtë, është subjekt ose «organ» i Traditës; dhe që laikët kanë një rol aktiv në transmetimin e fesë apostolike” (Sensus fidei në jetën e Kishës, nr. 40). Sinodi i Ipeshkvijve përbën një kanal të rëndësishëm që zëri i besimtarit laik të mund të kontribuojë në përvojën e jetuar të Kishës, që akoma i lyp përgjigje Zotit rreth çështjeve më të vështira të jetës së njeriut dhe të Kishës.
Papë Françesku përshkruan mirë këtë proces sinodal përherë në zhvillim (evolim):
“Pas konsultimit të besimtarëve vjen, gjatë kremtimit të çdo Asamble sinodale, shoshitja nga ana e Barinjve enkas të caktuar, të bashkuar në kërkimin e një konsensusi që buron jo nga logjikët njerëzore, por nga bindja (dëgjesa) e përbashkët e Shpirtit të Krishtit. Të vëmendshëm ndaj sensus fidei të Popullit të Hyjit – ‘që duhet të dinë me shumë kujdes ta dallojnë nga rrjedhat shpesh të ndryshme të opinionit publik’ – Pjesëtarët e Asamblesë i ofrojnë Papës së Romës mendimin e tyre, që ky të mund t’i vijë në ndihmë në shërbesën e tij të Bariut të gjithmbarshëm të Kishës… Kur më pas bëhet fjalë për verifikimin e të njëjtës fe, consensus Ecclesiar… është fryt i veprimi të Shpirtit, Shpirti i vetëm i Kishës së Krishtit” [29] (Kushtetuta Apostolike Episcopalis Communio, nr 7).
[1] Në katekezën e të mërkurës dt. 13 tetor Papë Françesku ka folur mbi këtë term, duke thënë se Katolik është një mbiemër që do të thotë Universal: katolicitet, univeralitet. “Kisha Katolike: nuk është një emërtim sociologjik për të na dalluar nga të krishterët e tjerë.
